Eνδυματολογικός Tύπος Ανατολικής Ρωμυλίας

Στην συγκεκριμένη περιοχή της Βόρειας Θράκης συναντάμε διαφόρων ειδών ενδυμασίες. Κάποιες από αυτές μπορούν να ομαδοποιηθούν σε ενιαίο ενδυματολογικό τύπο, όπως οι γυναικείες ενδυμασίες με την «τσούκνα» (γνωστές κι ως γυναικεία ενδυματολογική ομάδα Καβακλιού), οι γυναικείες ενδυμασίες με το σαλβάρι/βράκα (ανατολικού τύπου) και οι ανδρικές ενδυμασίες με το ρωμυλιώτικο «πουτούρ(ι)» (γνωστές κι ως ανδρική ενδυματολογική ομάδα Καβακλιού).

Κάποιες από τις ενδυμασίες που δεν ομαδοποιούνται σε ενιαίο τύπο (ή αφορούν ενδυματολογικό τύπο ελάσσονος πληθυσμιακής σημασίας) είναι οι γυναικείες ενδυμασίες από το Κοστί (/Κωστή) ΒΑ Θράκης και εκείνες των περιοχών Μπάνας και Αίμωνα Μαύρης Θάλασσας.

Ο ενδυματολογικός τύπος που φορέθηκε από το μεγαλύτερο ποσοστό είναι εκείνος με την «τσούκνα» και το «πουτούρι», για γυναίκες και άντρες αντίστοιχα. Ο συγκεκριμένος τύπος ήταν γνωστός ως Ενδυματολογική Ομάδα Καβακλιού, λόγω του κεντρικού διοικητικού ρόλου του Καβακλιού. Ωστόσο, ευρήματα δείχνουν ότι ο συγκεκριμένος τύπος φορέθηκε στο μεγαλύτερο ποσοστό της Ανατολικής Ρωμυλίας -με κάποιες εξαιρέσεις- ξεπερνώντας τα όρια των 12 χωριών της επαρχίας Καβακλί. Χαρακτηριστικά, όπως μας αποκαλύπτουν τα μέχρι τώρα ευρήματα, τον συγκεκριμένο τύπο τον συναντάμε από την  Στενήμαχο έως και τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Μεσημβρία και Αγχίαλο). Ως εκ τούτου, η πιο δόκιμη ονομαστική αναφορά είναι Ενδυματολογικός Τύπος Ανατολικής Ρωμυλίας, περιλαμβάνοντας τις γυναικείες ενδυμασίες με την «τσούκνα» και τις ανδρικές με το ρωμυλιώτικο «πουτούρι».

«Τσούκνα» ονομάζεται το μάλλινο αμάνικο φόρεμα όλων των γυναικείων φορεσιών αυτού του τύπου. Ενώ, «πουτούρι» ονομάζεται το μάλλινο παντελόνι όλων των αντρικών ενδυμασιών του τύπου. Εδώ να σημειωθεί ότι, «πουτούρια» ονομάζονταν όλα τα αντρικά παντελόνια των Θρακιωτών. Ωστόσο, το ρωμυλιώτικο πουτούρι ήταν σε μαύρο ή καφέ χρώμα, αρκετά φαρδύ στην μέση και τον καβάλο, ιδιαίτερα στενό προς τα κάτω και έφτανε μέχρι τον αστράγαλο. Επιπλέον, τα περισσότερα γιορτινά ρωμυλιώτικα πουτούρια είχαν το χαρακτηριστικό κέντημα, με τα μαύρα γαϊτάνια, στις πλαϊνές εξωτερικές ραφές.

Υπάρχουν αρκετές ερευνητικές εργασίες, που παρουσιάζουν τις γυναικείες ενδυμασίες, που ανήκουν στον συγκεκριμένο ενδυματολογικό τύπο. Ωστόσο, μελετώντας τα ενδυματολογικά χαρακτηριστικά των φορεσιών αυτών καταλήγουμε σε υποδιαιρέσεις/ομάδες αυτού του τύπου.

Οι υποδιαιρέσεις/ομάδες είναι υποκατηγορίες βασισμένες σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Γενικότερα, οι υποδιαιρέσεις/ομάδες βασίζονται σε συγκεκριμένα κριτήρια αλλά και στον αριθμό και την ιδιαιτερότητα των περιοχών που συναντούνται. Το σχέδιο διακοσμητικής του κόρφου της τσούκνας, της ποδιάς, το χρώμα της εσωτερικής πουκαμίσας κ.α. είναι τα βασικότερα κριτήρια κατηγοριοποίησης των υποδιαιρέσεων/ομάδων των γυναικείων φορεσιών αυτού του τύπου.

Οι υποδιαιρέσεις/ομάδες των γυναικείων φορεσιών που εντοπίζονται στον Ενδυματολογικό Τύπο Ανατολικής Ρωμυλίας είναι: Ενδ. Ομάδα Καβακλιού, Ενδ. Ομάδα Μπογιαλικιού και Ενδ. Ομάδα Μεσημβρίας/Αγχιάλου Μαύρης Θάλασσας.

Επιπλέον, εντοπίζονται ενδυμασίες του συγκεκριμένου ενδυματολογικού τύπου, που δεν ανήκουν –ξεκάθαρα- σε μία από τις παραπάνω ενδυματολογικές ομάδες. Ωστόσο, οι παραπάνω μονοπωλούν την ενδυματολογική εικόνα των φορεσιών του τύπου.

Οι γυναίκειες ενδυμασίες της συγκεκριμένης ομάδας φορέθηκαν κυρίως στα χωριά της επαρχίας Καβακλί, όπως τα εξής: Καβακλί, Μικρό/Μεγάλο Μοναστήρι, Δράμα, Τσεκουρκιοϊ, Ακ Βουνάρ, Σιναπλή, Δογάνογλου, Έλχοβο κ.α. Επιπλέον, συναντάται και σε άλλες περιοχές εκτός της συγκεκριμένης επαρχίας όπως την Στενήμαχο.

Τα χαρακτηριστικά που την διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες ομάδες είναι:

• Ο διάκοσμος του κόρφου της τσούκνας. Συναντάμε κεντημένα ή υφαντά λουλούδια και πουλιά, διευθετημένα σε κάθετο παραλληλόγραμμο καμβά, στο ύψος του μπροστινού ανοίγματος του λαιμού.
• Ο υφαντός διάκοσμος της ποδιάς («πιτσίρκα») είναι διευθετημένος σε τρείς έως πέντε κάθετες «κολώνες» με ακέντητο ύφασμα ανάμεσά τους.
• Το χρώμα των μανικιών και του κόρφου της εσωτερικής πουκαμίσας είναι μπλε σκούρο, βαθύ μπορντό ή μαύρο.

Εδώ να σημειωθεί ότι, στα Μοναστήρια (Μικρό και Μεγάλο) υπάρχουν ελαφρές διαφοροποιήσεις στο κεφαλόδεσμο, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα χωριά της επαρχίας Καβακλί. Ωστόσο, διατηρεί τις ομοιότητες αναφορικά με τα παραπάνω χαρακτηριστικά γι’ αυτό και εντάσσεται στην συγκεκριμένη ενδ. ομάδα.

Μία από τις πιο γνωστές ενδ. ομάδες του ενδυματολογικού τύπου είναι εκείνη του Μπογιαλικιού (ή Μπογιαλίκια/Βογιαλίκια). Φορέθηκε από τις γυναίκες στο Μικρό και Μεγάλο Μπογιαλίκι αλλά και από κάποιες στο Μουραδανλή (/Μουραντανλι).

Τα χαρακτηριστικά της ομάδας είναι τα εξής:

• Ο διάκοσμος του κόρφου της τσούκνας είναι, είτε απόλυτα γεωμετρικός σε διάφορους καμβάδες στο άνοιγμα του λαιμού, είτε πλήρως ανθικός με έντονα χρώματα διευθετημένος σε ορθογώνιο ή πιο αφαιρετικό καμβά στο άνοιγμα του λαιμού.
• Οι ποδιές είχαν υφαντό γεωμετρικό διάκοσμο σε όλη την επιφάνεια τους. Συνήθως, δεν υπήρχε ακέντητο σημείο.
• Η εσωτερική πουκαμίσα ήταν ολόλευκη με λευκά μανίκια με διακριτικό διάκοσμο.

Οι γυναικείες ενδυμασίες της συγκεκριμένης ενδ. ομάδας φορέθηκαν κυρίως στην Μεσημβρία και την Αγχίαλο της Μαύρης Θάλασσας. Ενδεχομένως, να υπάρχει και σε  άλλες περιοχές της Μαύρης Θάλασσας αλλά δεν μπορούμε να  βγάλουμε ασφαλές συμπέρασμα με τα μέχρι τώρα στοιχεία.

Οι ενδυμασίες της συγκεκριμένης ομάδας είναι παρόμοιες με εκείνες της ενδ. ομάδας Καβακλιού στα βασικά χαρακτηριστικά.

Ωστόσο, εντοπίζουμε τις εξής μεγάλες διαφοροποιήσεις:

• Ο κεφαλόδεσμος, δεν περιέχει το εσωτερικό κίτρινο μαντήλι («κουνι»).
• Οι ποδιές σκούρου χρωματισμού χρησιμοποιούνται απ’ όλες τις γυναίκες κι όχι μόνο εκείνες που είναι χρόνια παντρεμένες με παιδιά (ή τις ηλικιωμένες). Συνυπήρχαν με τις ποδιές της ενδ. ομάδας Καβακλιού.
• Στο λαιμό φορούσαν αρκετά κοσμήματα όπως πέρλες, μαζί με το «γκιρντάνι».

Πριν προχωρήσουμε την ανδρική ενδυμασία του ενδυματολογικού τύπου αξίζει να αναφέρουμε δύο είδη φορεσιών που είναι αυτόνομες λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους.

Πρόκειται για την ενδυμασία συγκεκριμένων προσφύγων του Μουραδανλή (/Μουραντανλί) που εγκαταστάθηκαν στη Καβησό (/Καβησσό) Έβρου. Βάσει ενδυματολογικών και τοπικών χαρακτηριστικών, η συγκεκριμένη ενδυμασία ανήκει στην Ενδυματολογική Ομάδα Μπογιαλικιού. Ωστόσο, συναντάμε σημαντικές διαφοροποιήσεις σε συγκεκριμένα ενδυματολογικά στοιχεία:

• Έχει παρατηρηθεί ότι, ο κόρφος είχε κυρίως ανθικό διάκοσμο στο άνοιγμα του λαιμού, Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συναντάμε και τους κλασσικούς διακόσμους της ενδ. ομάδας.
• Οι ποδιές είχαν χαρακτηριστικό διάκοσμο και διαφορετικό από εκείνον της ενδ. ομάδας.
• Δεν συνήθιζαν να χρησιμοποιούν το κίτρινο εσωτερικό λουλουδάτο μαντήλι στο κεφαλόδεσμο.

Η γυναικεία ενδυμασία στις Καρυές αποτελεί συνδυασμό των ενδ. ομάδων του Καβακλιού και του Μπογιαλικιού. Πιο συγκεκριμένα:

• Συναντάμε πουκαμίσες όλων των χρωμάτων: Λευκές, μπλε σκούρες, βαθύ μπορντό και μαύρες.
• Οι τσούκνες είναι ίδιες με εκείνες της ενδ. ομάδας Καβακλιού
• Συναντάμε ποδιές όλες τις ενδ. ομάδες. Επίσης, συναντάμε ένα χαρακτηριστικό σχέδιο διακόσμου ποδιάς, το οποίο  δεν συνηθίζεται στις άλλες ενδ. ομάδες.

Η ανδρική ενδυμασία φορέθηκε σχεδόν από όλους τους άνδρες της Ανατολικής Ρωμυλίας, με πολύ μικρές παραλλαγές. Τα βασικότερα στοιχεία τους είναι:

• Τα παλαιά πουκάμισα ήταν λευκά υφαντά σε διάφορα σχεδία. Μεταγενέστερα αντικαταστάθηκαν με πουκάμισα –συνήθως- με ποικίλους καρό διακόσμους σε αποχρώσεις του μπλε, καφέ, μαύρο, λευκό κ.α.
• Όλων των ειδών τα πανωφόρια ήταν μάλλινα καφέ ή μαύρου χρώματος. Συνήθως, «σετάρονταν» με το χρώμα του πουτουριού.
• Το χαρακτηριστικό ρουμελιώτικο πουτούρι (βλ.παραπανω)
• Στο κεφάλι παλαιότερα χρησιμοποιούσαν την σερβέτα, στενόμακρο κεφαλοπάνι που το τύλιγαν στο κεφάλι. Μεταγενέστερα αντικαταστάθηκε με το καπέλο.
• Στην μέση τοποθετούσαν υφαντά ζωνάρια σε διάφορους χρωματισμούς ανάλογα με την ηλικία και την οικογενειακή κατάσταση.

Παρακάτω βλέπετε όλες τις παραλλαγές του Ενδυματολογικού Τύπου Ανατολικής Ρωμυλίας:

Παρατηρώντας τα ευρήματα των χωριών που φορέθηκε ο Ενδυματολογικός Τύπος της Ανατολικής Ρωμυλία αλλά και αναλύοντας την βιβλιογραφία αναδεικνύεται ότι οι φορεσιές αυτές φορέθηκαν έως το 1950 και όχι μόνο από τους Έλληνες που κατάγονταν από αυτήν την περιοχή. Φορέθηκε και από ανθρώπους που εγκαταστάθηκαν εκεί μετά την προσάρτηση της περιοχής στην Βουλγαρία.

Το παραπάνω γεγονός εγείρει πολλούς ενδυματολογικούς προβληματισμούς.

Οι ενδυμασίες των απλών ανθρώπων (ανεξαρτήτως καταγωγής) εκείνης της εποχής ανήκουν στο ενδυματολογικό τύπο, εφόσον πληρούνται τα βασικά χαρακτηριστικά. Ο ενδυματολογικός τύπος παραμένει το κοινό γνώρισμα των ενδυμασιών αυτών.