Βλάχικος ενδυματολογικός τύπος

Οι αφίξεις των Βλάχων στον ελλαδικό χώρο παραμένουν αβέβαιες χρονολογικά. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι από το α’ μισό του 19ου αιώνα άρχισαν να αναπτύσσονται κάποιοι ορεινοί και αρχικά καλυβικοί οικισμοί Βλάχων κυρίως σε περιοχές τις Ηπείρου και της Μακεδονίας.

Οι επιστήμονες, στην προσπάθεια λαογραφικής μελέτης και διάσωσης του πολιτισμού τους, έχουν κατηγοριοποιήσει τους Βλάχους σε ομάδες ανάλογα με τον τόπο παραμονής τους. Θεωρητική τεχνική που ακολουθείται με όλα τα νομαδικά φύλα τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Τέτοιες νομαδικές πληθυσμιακές ομάδες είναι οι Αρβανίτες, οι Σαρακατσαναίοι, οι Καραγκούνηδες κ.α.

Ενδυματολογικά συναντάται έντονη πολυμορφία, η οποία ακολουθεί και την κατηγοριοποίηση τους.

Έτσι προκύπτουν κάποιες βασικές ενδυματολογικές υποδιαιρέσεις του βλάχικου τύπου όπως: Γραμμουστιάνοι Βλάχοι, Αρμάνοι Βλάχοι, Βεργιάνοι Βλάχοι και Ηπειρώτες βλάχοι.

Φυσικά υπάρχουν κι άλλες υποδιαιρέσεις. Ωστόσο, οι παραπάνω μονοπωλούν την ενδυματολογική εικόνα των Βλάχων.

Παρακάτω θα αναφερθούμε στα κυριότερα σημεία διαφοροποίησης τους.

Γραμμουστιάνοι Βλάχοι

Γραμμουστιάνοι Βλάχοι

Ο γραμμουστιάνικος βλάχικος τύπος αφορά εκείνους που εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή του Γράμμου της Καστοριάς. Αποτελείται κυρίως από υφαντά και μάλλινα υφάσματα σε σκούρους και γήινους χρωματισμούς. Οι περιοχές που έχουν υιοθετήσει κυρίως τον συγκεκριμένο τύπο είναι κάποια βλαχοχώρια της Καστοριάς και η ευρύτερη περιοχή της Προσοτσάνης Δράμας. Αποτελεί μια υποδιαίρεση που έχει επηρεάσει τις υπόλοιπες όπως θα δούμε παρακάτω και αποτελεί σημείο αναφοράς των βλάχικων ενδυμασιών.

Αρμάνοι Βλάχοι

Ένα σημαντικό σημείο αναφοράς αποτελεί και η υποδιαίρεση των Αρμάνων βλάχων. Στις καταγραφές εμφανίζεται με τον νεότερο τύπο της που χαρακτηρίζεται από εντυπωσιακά φορέματα φτιαγμένα από ακριβές στόφες («βλαχοφούστανο») κλειστά μέχρι το λαιμό, εντυπωσιακές ποδιές με διάφορους διακόσμους κατασκευασμένες από φανταχτερά υφάσματα τύπου σατέν -μπροκαρ ή βελούδο και κοντόκορμο αμάνικο χρυσοκέντητο γιλέκο. Ο συγκεκριμένος τύπος φορέθηκε σε εξαιρετικά πολλές περιοχές της Ηπείρου, Μακεδονίας και Θεσσαλίας , μερικές από τις οποίες είναι: Βωβούσα Ηπείρου, Κλεισούρα Καστοριάς, Δεσκάτη, Σαμαρίνα, Περιβόλι και Αβδέλλα Γρεβενών, Νάματα και Βλάστη Κοζάνης. Αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους τύπους καθώς πολλές υποδιαιρέσεις δανείζονται πολλά στοιχεία τους.

Σε όλες σχεδόν τις βλάχικες ενδυμασίες συναντάμε στοιχεία των πιο πάνω τύπων. Χρησιμοποιούνται ευρέως ως εργαλεία ταξινόμησης βλάχικων ενδυμασιών. Επιπλέον, η έντονες διαφορές μεταξύ τους τις καθιστά ως τις δύο σημαντικές «ρίζες» των βλάχικων ενδυμασιών.

Βεργιάνοι Βλάχοι

H υποδιαίρεση των Βεργιάνων αποτελεί εξέλιξη της υποδιαίρεσης των Αρμάνων. Εχουν εξελίξει το φόρεμα καθώς συναντιέται και με άνοιγμα στο στήθος, οι ποδιές δεν έχουν ιδιαίτερο διάκοσμο και το γιλέκο συναντιέται και μακρυμάνικο και όχι τόσο κοντόκορμο. Πολλές ενδυμασίες της συγκεκριμένης υποδιαίρεσης φέρει εξωτερικά μακρυμανικό μακρύ επενδύτη. Επιπλέον, έχουν προσθέσει στοιχεία όπως υφασμάτινες ζώνες και πολλά συμβολικά αξεσουάρ. Φοριέται κυρίως στις περιοχές της Βέροιας, Νάουσας, Έδεσσας και Σιάτιστα Κοζάνης.

Ηπειρώτες Βλάχοι

Τα ενδύματα που συγκαταλέγονται στους Ηπειρώτες βλάχους είναι ίσως από τα πιο γνωστά όπως η ενδυμασία της Κόνιτσας. Αποτελεί μία υποδιαίρεση που έχει δημιουργηθεί από συνδυασμό των ενδυματολογικών συνόλων των Γραμμουστιανων και των Αρμάνων με πρόσμιξη Ηπειρώτικων στοιχείων. Περιέχουν το αρμάνικο «βλαχοφούστανο» σε συνδυασμό με εσωτερικά και εξωτερικά σιγκούνια (είδος επενδύτη) και στόφινη ή βελούδινη ποδιά με διάκοσμο. Η συγκεκριμένη υποδιαίρεση με την πολυμορφία της έχει φορεθεί στην ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας, Συρράκου, Βέρμιο Κοζάνης, Κορυτσά Β. Ηπείρου και σε πολλές άλλες περιοχές της Ηπείρου και της Κοζάνης. Στην υποδιαίρεση ανήκουν και οι ενδυμασίες του Μετσόβου και του Ζαγορίου κρατώντας αρκετά Ηπειρώτικα στοιχεία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, πέρα από τις παραπάνω συναντάμε συνδυασμούς των παραπάνω ενδυματολογικών τύπων με άλλους, δημιουργώντας νέους τύπους, όπως εκείνος των Αρβανιτόβλαχων (συνδυασμός Αρβανίτικου τύπου και Βλάχικου τύπου).

Οι τέσσερις υποδιαιρέσεις αυτές αποτελούν τις πιο σημαντικές του βλάχικου ενδυματολογικού τύπου και χρησιμοποιούνται ως «οδηγός» ταξινόμησης των βλάχικων ενδυμασιών. Όλες οι υπόλοιπες υποδιαιρέσεις βασίζονται στις παραπάνω.